Stel je voor dat je met een app op je smartphone kunt laten zien wie je bent, en hoe oud je bent. En dat je zelfs de grens over kunt zonder dat je je persoonsgegevens hoeft te tonen. vID is een mogelijke digitale variant van het vertrouwde paspoort of de ID-kaart, met dezelfde hoge veiligheidseisen als het huidige fysieke document. vID is potentieel van grote waarde voor onze toekomst. Snelheid, zekerheid en vertrouwen zijn daarbij de kritische succesfactoren.

vID volgt de internationale trends en ontwikkelingen binnen het International Civil Aviation Organization (ICAO). Zo is ICAO onder meer bezig met het opstellen van digitale echtheidskenmerken voor digitale identificatiemiddelen waarmee gereisd wordt. De Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) sluit hierbij aan en zorgt ervoor dat vID in de toekomst voldoet aan de nieuwste internationale standaarden voor reisdocumenten.

Wat is nu een vID

vID is een nieuwe virtuele verschijningsvorm van een reis- of identiteitsdocument in de vorm van een app op je mobiel. Met de vID faciliteert de overheid een andere vorm van identiteitsverificatie, waarmee je jouw gegevens op een makkelijke en veilige manier kunt delen met publieke en private dienstverleners.

In deze IDee leest u ook meer over SSI (self sovereign identity). SSI is en nieuwe ontwikkeling waarmee mensen de regie terugkrijgen op hun eigen gegevens. Waar vID alleen focust op het digitaal beschikbaar maken van het paspoort of identiteitsbewijs, is SSI is een verdergaande ontwikkeling waar RvIG onderzoek naar doet.

Onderzoek

Onderzoek naar het gebruik van een virtueel ID-bewijs, ook wel ‘digitaal paspoort’ genoemd, is belangrijk. Deze innovatieve oplossing moet in de huidige infrastructuur van de overheid ingepast kunnen worden. Daarom heeft RvIG in samenwerking met de gemeenten Utrecht en Eindhoven, de VNG, NVVB en onafhankelijk onderzoeksbureau MWM2 in november 2019 onderzoek gedaan naar het proces van het aanvragen en uitgeven van een vID.

RvIG onderzocht de haalbaarheid van vID. Het onderzoek heeft als doel een adviesrapport op te stellen over de mogelijke uitrol/implementatie/realisatie van een vID. Onderzocht wordt of de vID:

  • voldoende gebruikersvriendelijk is voor de burger;
  • werkbaar is voor een gemeente (inzicht in baliedruk, uitgifteproces en tijdsplanning);
  • technisch werkt en voldoet aan de geformuleerde kwaliteitscriteria.

De technische proefopstelling die is gebruikt in het onderzoek is uitvoerig getoetst op kwetsbaarheden en voldoet aan alle informatiebeveiligingsstandaarden.

(Beeldtitel: Virtueel paspoort. Een animatie.)

LEVENDIGE MUZIEK

VOICE-OVER: De Rijksoverheid beproeft een nieuw identiteitsdocument dat door iedereen gebruikt kan worden, het virtueel ID.
Hiermee kun je je straks overal en altijd met je mobiele telefoon identificeren.

(Op een telefoon rinkelt een belletje.)

De uitgifte van dit nieuwe vID zal, net als je paspoort of ID-kaart via de gemeente waar je woont, gaan.

(Op het scherm staat: Aanvraag vID.)

De aanvraag van het vID gaat als volgt: maak een afspraak op het gemeentehuis en neem zowel je paspoort of ID-kaart als je smartphone mee.
Een medewerker van de gemeente controleert de gegevens op je paspoort of ID-kaart, leest je chip voor je pasfoto en noteert je mailadres.
Vervolgens maakt de medewerker een live-opname van je gezicht.
Deze gezichtsopname wordt vergeleken met de pasfoto uit de chip van je paspoort of ID-kaart.
Als alles klopt, kan de aanvraag worden afgerond.
Met de instructies van de medewerker kun je de speciale vID-app meteen downloaden en op je smartphone installeren.
Op het beeldscherm van de medewerker verschijnt nu een QR-code.
Open de vID-app en scan de QR-code op het beeldscherm.
Ter controle maak je vervolgens een selfie met je smartphone.
Daarnaast vindt liveness detectie plaats.
Die wordt vergeleken met de gezichtsopname in de aanvraag.
De installatie van de app is afgerond.
Jouw vID is nu geactiveerd en klaar voor gebruik.

(Het Nederlandse wapenschild met daarnaast: Rijksdienst voor Identiteitsgegevens. Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het beeld wordt donkerblauw met wit. Beeldtekst: Wil je meer weten? Mail naar info@rvig.nl.)

DE LEVENDIGE MUZIEK SPEELT VERDER EN EBT DAN WEG

Uitkomsten onderzoek

In totaal hebben circa 520 burgers deelgenomen aan het onderzoek. Meer dan 80% van de deelnemers zegt vID als digitaal ID te willen gebruiken. Meer dan 90% van de deelnemers heeft het hele proces van aanvraag, uitgifte en verificatie doorlopen en geeft aan:

  • zeer weinig moeite te hebben met het downloaden van de app;
  • zeer weinig moeite te hebben met het scannen van de QR-code;
  • weinig moeite te hebben met het maken van een selfie;
  • gemiddeld moeite te hebben met de liveness detectie ('het verbinden van de bollen');
  • zeer weinig moeite te hebben met kiezen van de gebruikerscasus;
  • zeer weinig moeite te hebben met deactiveren.

Reacties van deelnemers

Mijn persoonsgegevens op mijn telefoon? Dat is spannend! En wat is de toegevoegde waarde? Menig deelnemer aan het onderzoek was in eerste instantie wat huiverig over het idee van de vID. Maar na een uitgebreide uitleg, de activatie en het testen van een praktijksituatie was het merendeel van de deelnemers heel positief. Het was regelmatig een teleurstelling dat de app nog niet ‘in het echt’ te gebruiken was!

'Hè, hè, eindelijk, dit is wat ik wil.'
'Moet ik mijn vID echt verwijderen? Ik wil hem eigenlijk meteen houden'.
'Gaat de overheid mij straks verplichten om deze app te gebruiken? Ik wil niet dat de overheid mij digitaal kan volgen en wil de app dus niet op mijn telefoon.'

Ervaringen opgedaan in Utrecht

Jurgen Bomas, de projectleider in gemeente Utrecht, blikt terug en zegt: 'Opvallend is de overwegend positieve ervaring met de vID. Daarnaast spreekt de eenvoud van het product op de smartphone veel mensen enorm aan en wordt de toegevoegde waarde er snel van ingezien. Deze ontwikkeling zal een wereld aan digitale dienstverlening bij de overheid openen, waarbij wij voor ogen hebben dat de afdeling Burgerzaken een belangrijke rol speelt bij de verstrekking van een vID. Wat ons betreft ligt er dus voor Burgerzaken een nieuwe taak om met beide handen aan te grijpen.'

'Vanuit onze ervaringen tijdens de pilot konden wij ook zelf direct verbeteringen aanreiken,' vervolgt Jurgen. 'Met een rap tempo konden we op deze manier de gebruikerservaring van zowel de deelnemer als onszelf teruggeven aan de ontwikkelaar. Tijdens het onderzoek leerden we veel op het vlak van ICT, innovatie en de samenwerking tussen gemeente, het ministerie en de private sector. Onze vakinhoudelijke bijdrage in het project is heel belangrijk gebleken, wij zijn immers hét gezicht van de overheid en ‘kennen’ de burger het beste. Door deze samenwerking heeft Utrecht de smaak te pakken om een bijdrage te blijven leveren aan innovatieve ontwikkelingen.'

Jurgen Bomas: Wij én de burger zijn er volgens ons klaar voor!

Ervaringen opgedaan in Eindhoven

'Het in de praktijk kunnen testen van het vID-proces heeft ons als gemeente nog meer inzicht gegeven over wat ons in de nabije toekomst te wachten staat', zegt Dewi Delhoofden, projectleider in gemeente Eindhoven.  'Er is opnieuw bevestigd dat het uitbreiden naar digitale dienstverlening zoals bijvoorbeeld het uitgeven van vID andere vragen met zich meebrengt voor onze medewerkers. Zo werden onze medewerkers kritisch bevraagd over wat er met de data gebeurt, wie wat kan zien en of volgen.

Dewi Delhoofden: 'Het is de hoogste tijd voor een upgrade van overheidsdienstverlening door een veilige, digitale bronidentiteit.'

Ook werden er vragen gesteld die te maken hebben met regulier telefoongebruik, bijvoorbeeld hoe je een app moet installeren. Dit brengt voor ons vraagstukken met zich mee als: Waar moet je als gemeente nog wel van zijn en moeten we onze medewerkers dus extra op trainen. Waar trek je de grens en verwijs je naar andere partijen? Nieuwe vragen die nieuwe technieken met zich meebrengen, worden gesteld. Ik ben dan ook blij dat we dit eerst op kleine schaal kunnen beproeven.'

De volgende stappen

RvIG heeft als doel om in 2020 een proef te kunnen doen waarin we niet alleen het aanvraag- en uitgifteproces doorlopen, maar ook kunnen experimenteren in de praktijk. We willen dus proberen om in 2020 proefpersonen hun vID te laten testen in verschillende situaties, zoals het maken van een koppeling met DigiD, reizen, in de horeca en dergelijke. Daartoe wordt een programma van eisen opgesteld en wordt de initiële business case verder aangescherpt. Cruciaal in dit traject is een noodzakelijke aanpassing in de Paspoortwet, waarin wordt vastgelegd dat innovaties zoals vID beproefd kunnen worden.

Blik op de toekomst

Jordi Knoppers van de KLM kijkt vol enthousiasme uit naar de komst van vID.

'Dit virtuele identiteitsbewijs gaat KLM helpen om sneller off-airport biometrische diensten aan te bieden, op een veilige manier, zodat de reiziger een efficiëntere en prettigere reiservaring heeft.' 

Het voordeel voor de reiziger met vID is meer gemak en een betere doorstroming op de luchthaven. Dit omdat je thuis incheckt met je vID en vervolgens op de luchthaven met je afgegeven biometrische kenmerken uit je vID kan doorlopen. Je hoeft dan niet meer op de verschillende momenten je paspoort en je boardingpass te laten zien.

Shane Arjun Sharma van de VNG laat weten dat gemeenten, als dienstverlener en uitgever van identiteitsdocumenten vanuit hun maatschappelijke opgave behoefte hebben aan een digitale identiteit met de status en het vertrouwen van het fysieke paspoort, om zo een stap te kunnen maken in de digitale dienstverlening aan hun inwoners. vID kan deze behoefte vervullen.