In het najaar van 2021 (naar verwachting in september) start de pilot ‘Haal Centraal’. Vijftien gemeenten gaan aan de slag met de nieuwe API-structuur, waarmee ze gegevens rechtstreeks afnemen uit de BRP. CIO’s Marijn Fraanje (Den Haag) en Mark Crooijmans (Amsterdam) en programmamanager van Haal Centraal Brenda de Graaf (VNG Realisatie) vertellen wat de pilot gaat brengen.
Foto boven: prijsuitreiking Gouden API.
Van links naar rechts: Marijn Fraanje (gemeente Den Haag), Rob van de Velde (Geonovum), Michiel van der Veen (RvIG) en Theo Peters (VNG).
Wat is een API?
Een Application Programming Interface (API) maakt het mogelijk dat twee systemen rechtstreeks met elkaar kunnen communiceren. Veel gemeenten werken nu nog vanuit een (lokaal) gegevensmagazijn waarbij zij gegevens opslaan in hun processystemen. Zie ook het eerder verschenen artikel in IDee: 'Veilige en actuele persoonsgegevens door ‘digitale stekkerdoos’.
Foto's onder: Brenda de Graaf - VNG Realisatie, Marijn Fraanje, gemeente Den Haag, Mark Crooijmans, gemeente Amsterdam
Open innovatie
De pilot Haal Centraal (API BRP) wordt uitgevoerd in de context van ‘open innovatie’. In essentie uitgevoerd en uitgedragen in een gezamenlijke structuur van handelen. Vanuit RvIG wordt dit initiatief ondersteund door innovatiemanager Mel Raboen de Sánchez Pacheco.
Haal Centraal
Op 17 februari 2021 heeft het Kennisplatform API’s de gouden API-award uitgereikt aan de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) en de samenwerkingspartner Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De API, die zich richt op een rechtstreekse bevraging van de Basisregistratie Personen (BRP), wordt hiermee erkend als hét innovatieve idee van het afgelopen jaar.
De realisatie van de API maakt deel uit van het programma ‘Haal Centraal’, een initiatief van de G5-gemeenten samen met VNG (Realisatie), het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties / Rijksdienst voor Identiteitsgegevens, de Kamer van Koophandel en het Kadaster.
Brenda: ‘Haal Centraal heeft als doel om landelijke registraties centraal te ontsluiten, waaronder de Basisregistratie Personen (BRP). Nu leggen gemeenten vele lokale kopieën van gegevens uit basisregistraties aan. Daar zitten allerlei nadelen aan. Het synchroniseren en beheren van deze kopieën kost veel geld, en daarbij is de kans aanwezig dat je verouderde gegevens gebruikt of meer moeite hebt om AVG-compliant te zijn. Met deze API nemen zij gegevens rechtstreeks af bij de bron (BRP), zodat ze af kunnen van lokale kopieën.’ Haal Centraal sluit daarmee naadloos aan bij de informatiekundige visie Common Ground.
Geen kopieën meer
Marijn: ‘Het kost veel moeite, tijd en geld om al die kopieën actueel te houden. De kans bestaat dat je als gemeente fouten maakt, bijvoorbeeld door iemand aan te schrijven die al overleden is. We zetten nu heel veel beheerders in om alle gegevens op orde te houden, terwijl we veel beter de gegevens bij de bron kunnen afnemen. Daarbij minimaliseren we met deze API het risico dat privacygevoelige gegevens in verkeerde handen komen. Lokale kopieën zijn kwetsbaar. Als je alleen uit de bron put, is er maar één plek waar het goed geregeld moet zijn.’
In de pilot doet RvIG ervaring op met de eerste vijftien gemeenten ten behoeve van opschaling. Den Haag en Amsterdam doen als aanjagers uiteraard met veel enthousiasme mee. Marijn: ‘Wij zijn initiatiefnemer van het programma, dus voor ons gaat op ‘practice what you preach’. Maar we beginnen niet helemaal bij nul. In Den Haag hebben we de API BRP al binnengemeentelijk uitgerold ten behoeve van de transitie. We willen namelijk dat nieuwe processystemen gelijk aansluiten op de nieuwe voorziening en niet nog worden gekoppeld aan de oude voorziening. Zo faseren we het gegevensmagazijn en alle oude aansluitingen uit.’
API-koers
Ook Amsterdam is goed voorbereid op de pilot. Mark: ‘Bij de gemeente Amsterdam loopt al een traject om gegevens gemakkelijker beschikbaar te krijgen. Deze pilot sluit mooi aan op dat traject. Ik denk dat de meeste gemeenten al bekend zijn met de landelijke koers om meer met API’s te werken. Al is een transitie als deze voor een grotere gemeente met veel ICT-capaciteit misschien gemakkelijker dan voor een kleine gemeente. Voor alle gemeenten geldt, maak inzichtelijk waar je gegevens voor wilt gebruiken, verdiep je in je informatiehuishouding en zoek aansluiting op de API-koers, voor zover dat nog niet is gebeurd.’
Voorbereidingen
Amsterdam en Den Haag doen dus mee, maar ook kleine en middelgrote gemeenten kunnen zich melden voor deelname aan de pilot via samenorganiseren@vng.nl. Marijn: ‘Belangrijk is dat je al bezig bent met de voorbereidingen, want anders komt september wel heel snel. Je moet voorzieningen regelen voor autoriseren, protocolleren en veilig verbinden met RvIG. En je moet nadenken over je aanpak, pas je de API toe op uitsluitend nieuwe aansluitingen en faseer je de oude dus organisch uit? Als gemeente Den Haag gaan we voor de ‘big bang’. We willen voor 2022 alle oude koppelingen eruit hebben.’
Uitdagingen
Zijn er nog hobbels te nemen? Brenda: ‘We werken nog aan een goede financieringssystematiek. We willen niet dat een gemeente per bevraging wordt belast, want dan verdampen de financiële voordelen van deze vernieuwing gelijk. Een andere uitdaging is de wetgeving. Wij hebben er in de API voor gezorgd dat gemeenten de aanschrijfwijze van een persoon kant en klaar krijgen aangeleverd. Maar de wet zegt dat we geen afgeleide gegevens uit de BRP mogen ontsluiten. In het geval van de aanschrijfvorm betekent dit dat gemeenten alsnog zelf moeten uitvogelen hoe iemand wil worden aangeschreven. Juristen van BZK werken aan een oplossing in de vorm van een experimenteerartikel om dit mogelijk te maken per 1 januari 2022.’
IJsbreker
Het eerste idee voor deze vernieuwing van het gegevenslandschap stamt uit 2016, het programma is gestart in 2019. Nu is de implementatie van de derde Haal Centraal API bijna een feit.
Brenda: ‘Ik vind het mooi dat we met deze API grote informatievraagstukken aanpakken. Alle gemeenten en andere overheidsorganisaties in Nederland, maar ook de landelijke registraties zelf, zullen de voordelen gaan ervaren. We zien dat al veel gemeenten, maar ook andere organisaties zoals waterschappen, de API key hebben aangevraagd voor de testomgeving. Er is veel enthousiasme in het land. Uiteindelijk doen we dit alles natuurlijk voor gemeenten, en daarmee voor burgers, bedrijven en ketenpartners die hier de vruchten van plukken.’
Verwachtingen
Wat vinden Mark en Marijn zo bijzonder aan deze pilot? Marijn: ‘We hebben als initiatiefnemer elke stap meegemaakt. Dit programma is een mooi voorbeeld van hoe we als één keten van gemeenten, departementen, eigenaren van de basisregistraties maar ook softwareleveranciers een probleem oplossen.’
Mark: ‘En dat doen we stap voor stap, al lerend en experimenterend. Met elke API voegen we weer waarde toe. Dit programma biedt de mogelijkheid steeds uit te breiden: we kunnen de principes toepassen op alle basisregistraties. Actuele, betrouwbare gegevens vormen het hart van een gemeentelijke organisatie. Dit project is weer een stap richting betere en goedkopere dienstverlening.’
Meer API’s
Haal Centraal ontwikkelde al eerder de API BRK Bevragen (Basisregistratie Kadaster) en de API BAG Bevragen (Basisregistraties Adressen en Gebouwen). Brenda: ‘Die twee API’s zijn nu in productie en de definitie van de API BRP is opgeleverd. We zijn er trots op dat RvIG op 17 februari 2021, in aanwezigheid van samenwerkingspartners Gemeente Den Haag en VNG, de Gouden API-Award voor de API BRP ontving als hét innovatieve idee van het afgelopen jaar’.
