‘Maak het criminelen niet te gemakkelijk en wees alert’

‘Een melding van identiteitsfraude komt online bij ons binnen’, vertelt Nathalie. ‘We registreren de melding en op basis van de verstrekte informatie analyseren we de melding vervolgens. Daarbij proberen we te achterhalen wat er aan de hand is, waar het mis is gegaan, of er daadwerkelijk sprake is van fraude of slechts van een vermoeden. Daarna adviseren we het slachtoffer wat hij/zij het beste kan doen, en waar en bij wie hij/zij daarvoor moet zijn. We geven tips en adviezen over hoe je je gegevens kunt controleren, hoe je een dossier opbouwt of hoe je bijvoorbeeld een nieuw identiteitsdocument aanvraagt.’

Bemiddelen

Bij complexe of langdurige zaken waar slachtoffers er zelf niet uitkomen, kan het CMI ook bemiddelen. Nathalie: ‘Dat komt vooral voor als één van onze ketenparters, bijvoorbeeld de RDW, bij de fraude is betrokken. Iemand kan bijvoorbeeld een verkeersovertreding hebben begaan met een voertuig dat - zonder dat je dat weet - op jouw naam staat. De boete valt dan bij jou op de deurmat.’ Tjibbe vult aan: ‘Maar daarnaast kunnen wij ook ondersteuning bieden bij zaken waar bijvoorbeeld incassobureaus of telecomaanbieders bij betrokken zijn.’

Financieel gewin

Het CMI ontvangt volgens Tjibbe ruim 6.000 meldingen per jaar. ‘De wijze waarop de fraude wordt gepleegd varieert. Criminelen kunnen op jouw naam bijvoorbeeld een online bestelling doen via een gehackt account. Ook komt het voor dat mensen worden benadeeld met een kopie van identiteitsdocument dat ze eerder hebben verstrekt en waarmee telefoonabonnementen worden afgesloten. Het doel van de criminelen is vrijwel altijd financieel gewin. Maar soms gaat het om smaad, laster en pesterij, bijvoorbeeld door mensen die in een relatiecrisis zitten.’

Bewustwording en preventie

Het CMI werkt daarnaast aan bewustwording en preventie van identiteitsfraude. ‘We geven voorlichting en hebben allerlei informatiemateriaal, zoals een folder en een animatiefilmpje op onze website’, zegt Tjibbe. ‘Daarin leggen we duidelijk uit wat identiteitsfraude is en welke gevolgen die kan hebben. Ook geven we tips en adviezen hoe je identiteitsfraude kunt voorkomen. Geef bijvoorbeeld nooit zomaar een kopie van je paspoort of identiteitskaart af. Zet ook nooit je zojuist behaalde rijbewijs online, hoe trots je daar ook op bent. Het gaat ons echter vooral om bewustwording: burgers moeten zich realiseren wat criminelen met hun identiteitsgegevens kunnen doen. Onze boodschap luidt dan ook: maak het criminelen niet te gemakkelijk en wees alert.’

KopieID-app

In dit verband wijst Tjibbe op het gebruik van de KopieID-app. ‘Daarmee kun je met je mobiele telefoon of tablet gemakkelijk en veilig een kopie van je identiteitsdocument maken. Met de KopieID-app is het mogelijk gegevens door te strepen die organisaties niet nodig hebben of niet mogen verwerken.' Daarnaast kun je met de app een watermerk op de kopie zetten, vult Nathalie aan. 'Daarin vermeld je het doel en de datum van de kopie. Hiermee voorkom je dat de kopie voor een ander doel kan worden gebruikt. De KopieID-app is in 2021 meer dan 4,5 miljoen keer gebruikt. Dat zegt wel iets over de bewustwording.’

ID-fraude lijkt af te nemen…

Neemt daardoor het aantal meldingen en slachtoffers van ID-fraude af? ‘Afgaande op onze cijfers lijkt het daar wel op’, aldus Tjibbe. ‘We denken dat het onderwerp identiteitsfraude steeds bekender is, mensen alerter worden en terughoudender zijn met het verstrekken van allerlei papieren. Maar tegelijk hebben we niet de illusie dat het minder wordt, mede door de fraudemogelijkheden die het internet biedt. Bovendien wordt slechts een klein gedeelte van alle identiteitsfraude bij ons gemeld, terwijl het probleem vele malen groter is.’

…maar criminelen zijn vindingrijk

‘Keerzijde van alerte burgers is bovendien dat criminelen op zoek gaan naar nieuwe fraudemethodes’, vult Nathalie aan. ‘Onderschat daarbij niet hoe vindingrijk ze zijn. Op dit moment worden veel mensen slachtoffer van oplichting door fraudeurs die zich voor doen als medewerker van de bank. Ze bellen burgers en overtuigen hen er bijvoorbeeld van dat er verdachte transacties op hun bankrekening te zien zijn. Zo’n gesprek kan zo geloofwaardig overkomen, dat burgers meegaan in dit verhaal, een kopie van hun identiteitsdocument verstrekken, toegang geven tot hun computer en dus tot hun bankrekeningen, met frauduleuze overboekingen tot gevolg.’

BKR-registratie

Nathalie wijst er ook op dat het belangrijk is dat slachtoffers van identiteitsfraude controleren of er geen onterechte BKR-registraties op hun naam staan, met alle gevolgen van dien.. ‘Als er onverwachts een BKR-registratie op jouw naam staat, dan kan dit een groot obstakel zijn, bijvoorbeeld bij het afsluiten van een hypotheek.’

Samenwerking

Op casusniveau werkt het CMI nauw samen met de diverse betrokken instanties, zoals de Belastingdienst. Tjibbe: ‘We hebben overal onze contactpersonen, waardoor de lijnen heel kort zijn en ons werk efficiënt kan worden gedaan.’ Nathalie vult aan: ‘Daarnaast onderhouden we een intensieve relatie met het Expertisecentrum Identiteitsfraude en Documentatie (ECID). Het ECID is een samenwerkingsverband tussen de politie en de Koninklijke Marechaussee, en houdt zich bezig met het voorkomen en bestrijden van identiteits- en documentfraude.’

Thuiswerkfraude

Nathalie haalt veel voldoening uit het oplossen van fraudezaken. ‘Sommige zaken maken indruk op mij. Bijvoorbeeld als iemand al zijn of haar spaargeld is kwijtgeraakt. In de coronatijd was thuiswerkfraude bijvoorbeeld heel actueel. Niemand kon de deur uit, dus vanaf huis een centje bijverdienen leek aantrekkelijk. Fraudeurs boden via internetadvertenties baantjes aan, vroegen om kopieën van identiteitsbewijzen en verzochten de slachtoffers één eurocent over te maken om daarmee hun rekening te verifiëren. Enige tijd later bleek dan dat de baantjes niet doorgingen. Daarmee leek de kous af. Totdat bleek dat de slachtoffers een BKR-registratie hadden omdat met de ontfutselde gegevens telefoonabonnementen op hun naam waren afgesloten.’

Luisterend oor

‘Het leuke van dit werk is dat je mensen echt kunt helpen’, vindt Tjibbe. ‘Je laat slachtoffers rustig hun verhaal vertellen. Dat luisterende oor wordt enorm gewaardeerd. Door goed te luisteren kun je adequaat adviseren en helpen de zaak op te lossen. Soms vertellen slachtoffers mij verhalen waarvan ik denk: dit had mijn ouders ook kunnen overkomen. Dat maakt mij nog gemotiveerder om mensen te helpen. Maar fraude kan iedereen overkomen. Jong en oud, en van hoog- tot laagopgeleid. Vroeger herkende je frauduleuze e-mails nog wel, met vage plaatjes en geschreven in slecht Nederlands. Maar dat is allang niet meer zo. Fraudeurs worden steeds gewiekster en geloofwaardiger. Vaak word je persoonlijk en in foutloos Nederlands aangeschreven, compleet met een iDeal-link. Daardoor ga je twijfelen. Ik zou dan ook bijna zeggen: bij twijfel niet doen! Wees gezond wantrouwig.’